صباحت دات آی آر

زمانه امام باقر علیه‌السلام، دوران ظهور نحله‌ها، مذاهب و فرقه‌های مختلف بود؛ فرقه‌هایی که هر کدام داعی حق بودند و رهبران آن‌ها سودای امامت در سر داشتند. در این عصر، جهان اسلام از شریعت و سنت ناب نبوی تهی، و درگیر افکار التقاطیِ اموی و مروانی شد؛ افکاری که محصول آن انحراف در عقاید، اختلاف در امامت و مهدویت، رواج شبهات و نشر اسرائیلیات بود.

در این یادداشت، تنها به مسئله مهدویت پرداخته می‌شود؛ مسئله‌ای که جامعه شیعه آن زمان در برخی اصول و فروع آن دچار دوگانگی‌های فکری شده بودند. منابع روایی نشان می‌دهد امام باقر علیه‌السلام، بیشترین نقش را در تبیین اندیشه صحیح مهدویت داشته است. ایشان با تکیه بر براهین نقلی به تبیین مسائل مربوط به مهدویت پرداخت، زوایای مختلف دوران غیبت و ظهور را تحلیل کرد و شبهات مهدویت را پاسخ داد.

2. شناخت‌نامه امام
در روایات زیادی، از ویژگی‌های جسمانی امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه سخن به میان آمده است. بخشی از این روایات از امام باقر علیه‌السلام است که در قالب نامه‌ها و پاسخ‌ها ارائه شده‌اند؛ برای مثال ایشان ویژگی‌های ظاهری حضرت را چنین بیان می‌کند: «او کسی است که رنگ بدنش مایل به سرخی است، دیدگانش فرو رفته، ابروانش به هم متصّل، میان شانه‌هایش فراخ، سرش پرمو و در رخسارش نشانه‌ای است».[2]

3. فلسفه غیبت
امام باقر علیه‌السلام فلسفه غیبت حضرت مهدی را جلوگیری از کشتن او[3] و آزمایش مردم می‌داند. ایشان تحقق امر ظهور را تنها در زمانی ممکن می‌داند که همه آلودگی‌ها از عالم برچیده، و جهان غربال شود؛ غربالی که پس از آن خداوند كدورت‌ها را از بین می‌برد و تنها صفا و پاكى را باقى می‌گذارد.[4]

4. سرگردانی امت
امام باقر علیه‌السلام عصر غیبت را عصر حیرت و سرگردانی مردم می‌داند. ایشان در پاسخ به سؤال فردی مبنی بر تفسیر آیه «فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ، الْجَوَارِ الْكُنَّسِ»،[5] فرمود: «مقصود آیه، مولودی است که در آخرالزمان خواهد آمد. او مهدی از این عترت طاهره است. او را حیرت و غیبتی است که مردمی به وسیله آن گمراه گردند و گروهی هدایت شوند. خوشا به حال کسی که او را درک می‌کند».[6]

5. نشانه‌های ظهور
روایات زیادی درباره نشانه‌های ظهور از ائمه علیهم‌السلام وارد شده و در این میان، امام باقر علیه‌السلام از سهم قابل توجهی در تبیین این نشانه‌ها برخوردار است؛ برای مثال ایشان نشانه‌های ظهور را به دو بخش اصلی و فرعی تقسیم می‌کند و در بخشی از سخنان خود، دوران ظهور را چنین معرفی می‌فرماید: «مردان مانند زنان و زنان شبیه مردان گردند، مردها به مردها و زن‌ها به زنان اکتفا کنند، زن‌ها بر زین‌ها سوار شوند، شهادت‌های ناحق پذیرفته، و گواهی عادلان رد شود، مردم ریختن خون یکدیگر را مباح شمارند، عمل زنا و ربا را آسان شمارند، سفیانی از شام و یمنی از یمن خروج می‌کنند، فرورفتگی در بیدا پدید آید و نفس زکیه در بین رکن و مقام به قتل می‌رسد».[7]  

5. عدالت همگانی
از نگاه امام باقر علیه‌السلام دوران امامت حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، دوران گسترش عدالت است. امام باقر علیه‌السلام در روایتی به جابر جعفی فرمود: «[وقتی قائم ما ظهور می‌کند] در میان بندگان خوب و بد خدا به عدالت حکم می‌کند. هرکس از او پیروی کند، از خدا اطاعت کرده و آن کس که از او سرپیچی کند، از فرمان خدا سرپیچی کرده است. با پیروان تورات طبق تورات، با اهل انجیل طبق انجیل، با اهل زبور طبق زبور و با مسلمانان طبق قرآن حکم می‌کند. او به سنت پیامبر عمل می‌کند و زمین را پر از عدل و داد می‌گرداند؛ پس از آنکه از ظلم، جور و زشتی پر شده است».[8]

در روایتی دیگر، امام علیه‌السلام به آشکار شدن گنج‌های زمین و گسترش دامنه حکومت حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه اشاره می‌کند و می‌فرماید: «برای او گنج‌ها آشکار می‌شود، سلطنتش شرق و غرب عالم را فرامی‌گیرد و خداوند به وسیله او دین خود را بر همه مسلک‌ها و ادیان غالب می‌گرداند. هیچ ویرانه‌ای نیست مگر اینکه آباد می‌شود و حضرت عیسی [علیه‌السلام] از آسمان به زمین می‌آید و پشت سر ایشان نماز می‌خواند».[9]

نتیجه
امام باقر علیه‌السلام نقش بسزایی در تبیین حوادث، نشانه‌ها و ویژگی‌های دوران غیبت و ظهور حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه داشته‌اند. پاسخ به شبهات مهدوی و مبارزه با مدعیان و منکران مهدویت از دیگر خدمات فرهنگی آن امام همام بوده است.  

پی‌نوشت:
[1]. خزاز کوفی، علی بن محمد، كفایة الأثر، قم، انتشارات بیدار، بی‌تا، ص310.
[2]. نعمانی، محمد بن نعمان، کتاب الغیبة، تهران، صدوق، 1397ق، ص215.
[3]. همان، ص177.
[4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، مؤسسة الوفاء، 1403ق، ج52، ص113-114.
[5]. «سوگند به ستارگانی که بازمی‌گردند، حرکت می‌کنند و از دیده‌ها پنهان می‌شوند». (تکویر: 15-16)
[6]. شیخ صدوق، كمال الدین و تمام النعمة، ج1، ص330.
[7]. قاضی، احمد، پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام باقر علیه‌السلام، قم، حاذق، 1386ش، ص390.
[8]. همان، ص378.
[9]. عسکری، نجم‌الدین، المهدی الموعود المنتظر عند علماء أهل السنة و الامامیة، تهران، مؤسسة الامام المهدى، 1402ق، ج2، ص335. 

منبع : اندیشه برتر